Thực Phẩm Tốt Cho Sức Khoẻ
Đột quỵ và tai biến có khác nhau không?
Th9
Đột quỵ và tai biến mạch máu não là hai cách gọi cho cùng một bệnh nguy hiểm. Hiểu nhầm này có thể khiến chậm trễ cấp cứu và gây hậu quả nghiêm trọng.
Đột quỵ và tai biến có phải là hai bệnh khác nhau?
Dược sĩ Lan thường được hỏi: “Đột quỵ có phải là tai biến không?” Câu trả lời là không khác nhau. Đây là cùng một bệnh, chỉ khác nhau ở cách gọi.
“Tai biến mạch máu não” là cách gọi truyền thống, dân gian. Còn “đột quỵ” là thuật ngữ y khoa hiện đại. Từ “đột quỵ” nhấn mạnh đến tính đột ngột và cấp tính của bệnh.
Dù gọi theo cách nào, đột quỵ cũng rất nguy hiểm. Bệnh có thể khiến người khỏe mạnh liệt nửa người, mất ngôn ngữ hoặc tử vong chỉ trong vài phút nếu chậm trễ cấp cứu.
Vì vậy, hôm nay Dược sĩ Lan xin chia sẻ rõ ràng, dễ hiểu về:
- Đột quỵ là gì
- Tai biến có phải là đột quỵ không
- Và cách nhận biết sớm để cứu người đúng lúc
Mời cô bác cùng theo dõi những phần tiếp theo nhé!
Đột quỵ là gì và vì sao nguy hiểm?
Nhiều người cho rằng đột quỵ là cơn bệnh bất ngờ, đến một cách “trời giáng”. Thật ra, đây là tình trạng rất cụ thể và nguy hiểm. Đột quỵ, hay còn gọi là tai biến mạch máu não, là biến cố cấp tính xảy ra trong não.
Nó xảy ra khi mạch máu lên não bị tắc hoặc bị vỡ. Khi đó, máu không thể đưa oxy và dưỡng chất nuôi não. Chỉ vài phút thiếu máu cũng khiến tế bào não chết dần và không thể phục hồi.
Khi vùng não bị tổn thương, những chức năng do vùng đó điều khiển cũng bị ảnh hưởng ngay. Có người bị liệt nửa người. Có người tay chân mềm nhũn, không nhấc nổi. Có người nói không ra tiếng, miệng méo sang một bên. Cũng có người nhanh chóng rơi vào hôn mê và tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.
Đột quỵ không chỉ là một biến cố y khoa. Đây là một cuộc chạy đua từng phút để giữ lại sự sống và giảm di chứng cho người bệnh.
1. Hai loại đột quỵ thường gặp
Để hiểu rõ hơn và biết cách phòng ngừa, cô bác cần nắm được hai dạng đột quỵ thường xảy ra.
1.1. Đột quỵ nhồi máu não
Loại này chiếm khoảng 80% các ca đột quỵ. Nguyên nhân là do một cục máu đông hoặc mảng xơ vữa làm tắc dòng máu lên não. Khi máu bị tắc, vùng não thiếu oxy và bắt đầu bị tổn thương nhanh chóng.
Tình trạng này thường gặp ở người có huyết áp cao, mỡ máu cao, tiểu đường, béo phì hoặc lười vận động. Ngoài ra, người bị rối loạn nhịp tim, đặc biệt là rung nhĩ, cũng có nguy cơ cao. Một số ít trường hợp xảy ra ở phụ nữ trẻ đang dùng thuốc tránh thai, sau sinh, hoặc người trẻ bị bóc tách mạch máu ở cổ.
Nhiều người nghĩ nhồi máu não nhẹ hơn xuất huyết não. Nhưng nếu không phát hiện sớm, người bệnh vẫn có thể bị liệt vĩnh viễn, mất ngôn ngữ hoặc suy giảm trí nhớ nghiêm trọng. Việc phục hồi cũng rất khó khăn và tốn nhiều thời gian.
1.2. Đột quỵ xuất huyết não: Ít gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm
Đột quỵ xuất huyết não là tình trạng mạch máu trong não bị vỡ, làm máu chảy tràn vào mô não. Máu gây chèn ép và phá hủy các tế bào thần kinh. Loại này ít gặp hơn nhưng thường nguy hiểm hơn đột quỵ do tắc mạch.
Nguyên nhân phổ biến là huyết áp cao kéo dài mà không kiểm soát tốt. Ngoài ra còn có phình mạch não, dị dạng mạch máu bẩm sinh, u não hoặc chấn thương vùng đầu. Một số người lớn tuổi mắc bệnh lý mạch máu amyloid cũng có thể bị xuất huyết bề mặt não.
Khi bị xuất huyết não, người bệnh thường mất ý thức rất nhanh. Dễ rơi vào hôn mê sâu. Nguy cơ tử vong cao và nếu sống sót thì khả năng hồi phục cũng thấp hơn so với đột quỵ nhồi máu.
Dù là tắc mạch hay vỡ mạch, cả hai dạng đột quỵ đều làm ngừng dòng máu nuôi não. Chỉ vài phút thiếu máu, tế bào não đã tổn thương không hồi phục. Có người đang khỏe mạnh, chỉ sau vài phút đã ngã gục. Nếu không cấp cứu kịp thời, rất dễ mất mạng hoặc mang di chứng cả đời.
Nguyên nhân dẫn đến đột quỵ: Thủ phạm âm thầm
Đột quỵ là bệnh xảy ra rất đột ngột, không hề báo trước. Có người buổi sáng vẫn khỏe mạnh, đi chợ, đi làm như bình thường. Nhưng chỉ vài giờ sau đã nằm bất động, liệt nửa người. Nghe thì khó tin, nhưng điều này vẫn xảy ra mỗi ngày và trong rất nhiều gia đình.
Vì sao lại bị đột quỵ? Có cách nào để biết trước và phòng ngừa không? Câu trả lời là có. Nhưng trước tiên, mình cần hiểu rõ những nguyên nhân âm thầm gây ra đột quỵ.
1. Cục máu đông – Thủ phạm nguy hiểm nhất
Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây đột quỵ nhồi máu não. Khi cơ thể bị thương, nó sẽ tự tạo ra cục máu đông để cầm máu. Đây là phản ứng tự nhiên.
Tuy nhiên, nếu mạch máu bị xơ vữa hoặc lưu thông kém, máu sẽ dễ hình thành cục đông ngay trong lòng mạch. Đặc biệt thường gặp ở tim và vùng cổ.
Những cục máu đông này có thể trôi theo dòng máu lên não. Khi tắc lại ở động mạch não, nó sẽ làm ngừng dòng máu nuôi não. Từ đó gây ra tình trạng thiếu máu não cấp tính, chính là đột quỵ.
2. Huyết áp cao – Thủ phạm âm thầm gây đột quỵ xuất huyết não
Cao huyết áp là nguyên nhân chính gây ra đột quỵ xuất huyết não. Khi huyết áp tăng cao trong thời gian dài, thành mạch máu yếu dần. Chúng trở nên dễ rách, dễ vỡ.
Chỉ cần một lần huyết áp tăng vọt – do xúc động, uống rượu bia hoặc thời tiết thay đổi – là mạch máu trong não có thể vỡ ra. Máu tràn vào mô não, gây tổn thương nghiêm trọng và lan rộng.
Nhiều người bị cao huyết áp mà không hề biết. Vì bệnh không có dấu hiệu rõ ràng cho đến khi đột quỵ xảy ra. Đó là lý do huyết áp cao được gọi là “kẻ giết người thầm lặng”.
3. Rối loạn nhịp tim – Gây cục máu đông trong tim
Rối loạn nhịp tim, đặc biệt là rung nhĩ, làm máu trong tim lưu thông kém. Máu có thể bị ứ lại trong buồng tim, tạo ra cục máu đông.
Cục máu đông này có thể theo dòng máu lên não. Khi mắc kẹt tại động mạch não, nó gây ra đột quỵ nhồi máu não. Tình trạng này thường gặp ở người cao tuổi có bệnh lý tim mạch.
4. Mỡ máu cao và tiểu đường – Làm hỏng mạch máu âm thầm
Mỡ máu cao khiến cholesterol xấu bám vào thành mạch. Lâu dần, các mảng bám này tạo thành xơ vữa. Chúng làm hẹp lòng mạch và tăng nguy cơ tắc mạch.
Tiểu đường gây tổn thương các mạch máu nhỏ. Điều này làm máu lưu thông kém và khiến thành mạch dễ bị vỡ.
Cả hai bệnh đều diễn tiến thầm lặng. Rất nhiều người không biết mình mắc bệnh cho đến khi bị đột quỵ.
5. Lạm dụng thuốc hoặc dùng thuốc sai cách
Dùng thuốc không đúng liều hoặc không theo dõi kỹ có thể gây hại nghiêm trọng. Thuốc chống đông máu nếu dùng sai dễ gây chảy máu não.
Nhiều người uống thuốc chống đông hay thuốc kháng tiểu cầu trong thời gian dài. Nếu không được bác sĩ theo dõi, nguy cơ chảy máu sẽ rất cao, kể cả chảy máu trong não.
Đặc biệt, nếu phối hợp nhiều loại thuốc hoặc dùng liều không phù hợp thì rủi ro càng tăng. Ngoài ra, phụ nữ trẻ dùng thuốc tránh thai, nếu kèm theo hút thuốc lá, cũng có thể tăng nguy cơ đột quỵ.
6. Dị dạng mạch máu bẩm sinh hoặc u mạch trong não
Có người từ nhỏ đã có dị dạng mạch máu trong não mà không hề biết. Đến một lúc nào đó, mạch máu vỡ ra gây xuất huyết não.
Một số người có khối u mạch hoặc phình động mạch não. Nếu không phát hiện và xử lý sớm, những mạch máu này cũng có thể vỡ.
Trường hợp này chỉ được phát hiện khi tầm soát chuyên sâu. Thường cần chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp mạch não.
7. Căng thẳng kéo dài làm tăng nguy cơ đột quỵ
Stress, mất ngủ và lo âu kéo dài khiến cơ thể sản sinh nhiều cortisol. Hormon này làm ảnh hưởng đến huyết áp, tim mạch và quá trình đông máu.
Người sống trong tình trạng căng thẳng kéo dài mà không kiểm soát tốt sẽ tăng nguy cơ đột quỵ mà không hề hay biết.
8. Hút thuốc lá, rượu bia – Thói quen hại mạch máu
Hút thuốc lá làm co mạch và tổn thương thành mạch. Lâu ngày dẫn đến xơ vữa động mạch.
Uống rượu bia nhiều có thể khiến huyết áp tăng vọt. Ngoài ra còn dễ gây rối loạn nhịp tim.
Cả hai yếu tố này đều làm tăng nguy cơ đột quỵ, nhất là khi kết hợp với các bệnh lý nền như cao huyết áp hay tiểu đường.
Nhận biết sớm đột quỵ và xử lý đúng trong “thời gian vàng”
Đột quỵ là một cuộc tấn công đột ngột vào não bộ. Não khác với các cơ quan khác. Khi tế bào não đã chết thì không thể phục hồi.
Vì vậy, phát hiện sớm và xử lý đúng là yếu tố sống còn. Nếu chậm trễ, chỉ vài giờ sau, bệnh có thể trở nặng. Người bệnh có thể nguy kịch và để lại di chứng suốt đời.
1. Thời gian vàng để cấp cứu đột quỵ
Các chuyên gia trên thế giới đều thống nhất: 3 đến 4,5 giờ đầu là “thời gian vàng” để can thiệp đột quỵ. Nếu đưa đến bệnh viện kịp lúc, người bệnh có thể được dùng thuốc tiêu sợi huyết. Loại thuốc này giúp làm tan cục máu đông, khơi thông dòng máu lên não.
Nếu qua thời gian vàng, tế bào não đã chết nhiều. Lúc đó, can thiệp cũng không còn hiệu quả. Chậm một phút, là hàng triệu tế bào não tổn thương thêm. Cơ hội cứu sống sẽ giảm đi rõ rệt.
2. Dấu hiệu nhận biết sớm người bị đột quỵ
Để nhận biết đột quỵ sớm, có một quy tắc rất dễ nhớ gọi là F.A.S.T. Quy tắc này được áp dụng rộng rãi tại các bệnh viện trên toàn thế giới.
F là Face, nghĩa là khuôn mặt. Một bên mặt bị xệ, miệng méo, không thể cười hoặc nhăn trán. Đây là dấu hiệu cho thấy vùng não điều khiển cơ mặt đang bị tổn thương.
A là Arm, tức là cánh tay. Yêu cầu người bệnh giơ hai tay lên. Nếu một tay yếu, rơi xuống hoặc không giơ lên được, có thể đang bị liệt nửa người.
S là Speech, tức là lời nói. Người bệnh có thể nói lắp, nói ngọng, không rõ lời. Thậm chí có người không nói được dù vẫn tỉnh táo. Đó là dấu hiệu vùng ngôn ngữ của não đang bị ảnh hưởng.
T là Time, nghĩa là thời gian. Khi thấy bất kỳ dấu hiệu nào ở trên, phải gọi cấp cứu 115 ngay. Không nên tự ý cho uống thuốc hoặc chờ cho “đỡ”.
Ngoài ra, người bị đột quỵ còn có thể có các dấu hiệu khác. Như đau đầu dữ dội đột ngột, mắt mờ, nhìn đôi, chóng mặt, mất thăng bằng. Một số người thấy buồn ngủ bất thường, không thể điều khiển tay chân, hoặc nói chuyện đang bình thường thì đột nhiên khựng lại, mặt méo, nói lắp.
Nếu thấy bất kỳ biểu hiện nào như vậy, cô bác cần nghĩ ngay đến đột quỵ và đưa người bệnh đi cấp cứu ngay lập tức.
Để hiểu rõ hơn về cách não bị tổn thương trong từng phút đầu tiên của cơn đột quỵ, cô bác có thể tham khảo thêm bài viết: [Cơn đột quỵ não tấn công bạn như thế nào và cách phòng tránh]
https://duocsilan.com/dot-quy-dau-hieu-va-phong-ngua/
3. Cách xử lý đúng khi nghi ngờ người thân bị đột quỵ
Khi nghi ngờ người thân bị đột quỵ, việc đầu tiên là giữ người bệnh nằm yên. Đầu nên nghiêng nhẹ sang một bên để tránh sặc nếu có nôn ói.
Không cố đỡ dậy, không cho ngồi dậy hay di chuyển người bệnh. Tuyệt đối không cho uống thuốc, kể cả thuốc huyết áp hoặc đường. Cũng không cho ăn uống bất cứ thứ gì.
Hãy gọi ngay 115 hoặc đưa đến bệnh viện càng sớm càng tốt. Ưu tiên đến cơ sở có chuyên khoa thần kinh.
Đừng quên ghi nhớ thời điểm bắt đầu xuất hiện triệu chứng. Điều này rất quan trọng để bác sĩ đưa ra phương án điều trị kịp thời.
4. Khi nào cần cấp cứu ngay lập tức?
Chỉ cần người bệnh có một trong các dấu hiệu sau là phải đi cấp cứu ngay. Như miệng bị méo, tay chân yếu một bên, nói ngọng bất thường hoặc không tỉnh táo.
Ngoài ra, nếu thấy đau đầu dữ dội bất thường thì cũng phải xử lý ngay.
Tuyệt đối không chờ đợi, không để qua đêm. Không thử uống thuốc rồi theo dõi tại nhà. Vì rất có thể đây là đột quỵ cấp. Nếu chậm trễ, hậu quả sẽ rất nặng nề.
Làm thế nào để phòng ngừa đột quỵ?
Sau mỗi ca cấp cứu đột quỵ, điều khiến bác sĩ tiếc nuối không phải là không cứu được. Mà là “giá mà phát hiện sớm hơn, giá mà phòng ngừa từ trước”.
Đột quỵ không xảy ra một cách vô lý. Nó đến khi mạch máu đã yếu, máu đã đặc lại, huyết áp tăng cao lâu ngày mà không kiểm soát.
Cơ thể không lên tiếng sớm nên nhiều người chủ quan. Thay vì lo sợ, cô bác hãy bắt đầu phòng ngừa ngay từ hôm nay. Chỉ cần thay đổi một vài thói quen nhỏ mỗi ngày, hiệu quả sẽ rất lớn.
1. Ăn uống đúng cách để giảm nguy cơ đột quỵ
Chế độ ăn đóng vai trò rất quan trọng trong việc ngăn ngừa đột quỵ. Cô bác nên tăng cường rau xanh và trái cây tươi. Mỗi ngày ăn khoảng 400 đến 500g để bổ sung chất xơ, kali và magie. Những chất này giúp ổn định huyết áp và bảo vệ thành mạch.
Nên ăn nhạt hơn. Không dùng quá 1 thìa cà phê muối mỗi ngày. Ăn mặn khiến huyết áp tăng nhanh, dễ gây biến chứng.
Hạn chế ăn mỡ động vật, đồ chiên rán và nội tạng. Vì những thực phẩm này làm tăng mỡ máu và hình thành mảng xơ vữa trong mạch máu.
Nên ăn nhiều ngũ cốc nguyên hạt, cá béo và các loại hạt. Đây là nguồn cung cấp chất béo tốt và omega-3, rất có lợi cho tim mạch.
Cô bác cũng cần uống đủ nước mỗi ngày. Hạn chế rượu bia và cà phê đậm. Những thứ này có thể làm huyết áp tăng vọt, tăng nguy cơ đột quỵ nếu lạm dụng.
2. Duy trì vận động đều đặn để phòng ngừa đột quỵ
Vận động đều đặn giúp hạ huyết áp, giảm đường huyết và giảm mỡ máu. Nó còn cải thiện tuần hoàn não và giúp ngăn ngừa cục máu đông – nguyên nhân chính gây đột quỵ.
Cô bác nên tập ít nhất 30 phút mỗi ngày. Có thể chọn đi bộ, đạp xe, yoga nhẹ nhàng, khiêu vũ, dưỡng sinh hoặc làm vườn. Quan trọng là duy trì đều mỗi ngày. Đừng tập quá sức rồi bỏ dở giữa chừng.
3. Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm nguy cơ đột quỵ
Nhiều người bị cao huyết áp, tiểu đường hay mỡ máu cao mà không biết. Chỉ đến khi đột quỵ xảy ra mới phát hiện thì đã quá muộn.
Cô bác nên đo huyết áp thường xuyên. Nếu chỉ số trên 140/90 thì cần kiểm soát. Nên xét nghiệm mỡ máu mỗi năm 1–2 lần, nhất là khi trên 45 tuổi hoặc có người thân từng mắc bệnh.
Đừng quên kiểm tra đường huyết mỗi năm một lần. Nếu có dấu hiệu như tim đập nhanh, hồi hộp, nên đi siêu âm tim hoặc đo điện tim. Ai từng có thiếu máu não thoáng qua hoặc thuộc nhóm nguy cơ cao nên tầm soát mạch cảnh, chụp MRI mạch não định kỳ.
4. Quản lý căng thẳng để giữ mạch máu khỏe mạnh
Căng thẳng kéo dài làm rối loạn huyết áp và ảnh hưởng đến tim mạch. Đây cũng là yếu tố làm tăng nguy cơ đột quỵ.
Cô bác nên ngủ đủ từ 7 đến 8 tiếng mỗi ngày. Hạn chế thức khuya và giữ tinh thần vui vẻ. Tránh nóng giận, lo âu kéo dài.
Nên tập thư giãn bằng cách thở sâu, thiền, nghe nhạc nhẹ hoặc trò chuyện cùng con cháu. Khi tinh thần an yên, tim sẽ khỏe, mạch máu bền, huyết áp ổn định hơn.
5. Bổ sung Nattokinase để hỗ trợ phòng ngừa đột quỵ
Nattokinase là một enzyme tự nhiên, được chiết xuất từ đậu tương lên men theo phương pháp truyền thống của Nhật Bản. Những năm gần đây, y học hiện đại rất quan tâm đến hoạt chất này.
Nattokinase có khả năng phá vỡ các cục máu đông nhỏ trong lòng mạch. Nó giúp làm loãng máu một cách tự nhiên, không gây chảy máu như thuốc Tây. Nhờ đó, có thể hỗ trợ ngăn ngừa huyết khối và cải thiện tuần hoàn máu.
Nattokinase là sản phẩm hỗ trợ, không thay thế được thuốc điều trị như aspirin hoặc thuốc chống đông. Khi dùng, cô bác nên chọn sản phẩm rõ nguồn gốc, có liều lượng tiêu chuẩn từ Nhật.
Nếu đang dùng thuốc chống đông hoặc kháng tiểu cầu, cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi bổ sung. Không dùng Nattokinase nếu đang bị chảy máu, sắp phẫu thuật, hoặc có vấn đề về đông máu mà chưa có chỉ định từ chuyên môn.
Việc dùng đúng cách sẽ giúp phòng ngừa đột quỵ hiệu quả và an toàn hơn.
Tổng kết: Hiểu đúng đột quỵ để chủ động bảo vệ sức khỏe
Chúng ta vừa đi hết một hành trình quan trọng. Từ khái niệm, nguyên nhân, dấu hiệu cho đến cách phòng ngừa đột quỵ một cách chủ động.
Dược sĩ Lan tin rằng, khi hiểu đúng thì sẽ hành động đúng. Và khi hành động đúng, đột quỵ sẽ không còn là nỗi sợ bất ngờ. Mà đó là một nguy cơ hoàn toàn có thể kiểm soát từng ngày.
Chúng ta không thể thay đổi tuổi tác. Nhưng có thể kiểm soát huyết áp, mỡ máu, đường huyết và cân nặng. Không thể quay lại quá khứ, nhưng có thể bắt đầu thay đổi từ hôm nay. Không ai đoán được ngày mai, nhưng có thể chuẩn bị sức khỏe ngay từ bây giờ.
Mỗi người một cơ địa, nên cách phòng ngừa cũng sẽ khác nhau. Người cao huyết áp sẽ khác với người mỡ máu cao. Người từng đặt stent, dùng thuốc chống đông hay có tiền sử đột quỵ nhẹ lại cần hướng dẫn riêng.
Nếu cô bác chưa biết bắt đầu từ đâu, hoặc cần tư vấn kỹ hơn theo tình trạng cụ thể, cứ nhắn cho Dược sĩ Lan. Lan luôn sẵn lòng hỗ trợ rõ ràng, tận tình, dễ hiểu.
📲 Zalo Dược sĩ Lan: 0988.947.188
Chúc cô bác luôn mạnh khỏe, sống an yên mỗi ngày.
Nguồn tham khảo: https://www.healthline.com/health/stroke
